Εεε όχι και αθώα περιστερά ο Αμος Οζ

Αλλη μια φορά βρίσκομαι στην αμήχανη θέση να γράφω μια κριτική νεκρολογία για άλλο ένα μέλος της λεγόμενης ισραηλινής “Αριστεράς” ή μάλλον του “στρατοπέδου της ειρήνης”. Πριν από τέσσερις μήνες έγραφα για τον Γιούρι Αβνέρι, τον ιδρυτή του κινήματος ειρήνης Γκους Σαλόμ, και σήμερα για τον διαπρεπή ισραηλινό μυθιστοριογράφο Αμος Οζ που πέθανε στην ηλικία των 79 ετών. Αν και η περιοχή των ενδιαφερόντων μου είναι η λογοτεχνία, ενδιαφέρθηκα περισσότερο για την πολιτική του ανδρός.

Όπως οι περισσότεροι ηγέτες της σοφτ (μετριοπαθούς) σιωνιστικής “Αριστεράς”, ο Οζ ήταν ενάντια μόνο στην κατοχή της Δυτικής Όχθης και της Λωρίδας της Γάζας και ποτέ δεν καταδίκασε το προπατορικό αμάρτημα - τη μεγάλη κλοπή της Παλαιστίνης το 1948. Γι’ αυτόν, έναν ταγμένο Σιωνιστή μέχρι τις τελευταίες στιγμές του, η πηγή της “ισραηλινο-παλαιστινιακής σύγκρουσης” ήταν η κατοχή του 1967.

Με ενδιαφέρει η θέση του σχετικά με δύο σημαντικά ζητήματα: το δικαίωμα στην επιστροφή και τη λύση των δύο κρατών. Η θέση του είναι αντιπροσωπευτική για τη λεγόμενη ισραηλινή “Αριστερά” ή τον σοφτ Σιωνισμό. Ο Οζ, αφού υπηρέτησε τη θητεία του το 1967 στον Πόλεμο των Εξι Ημερών, ήταν ένα από τα πρώτα δημόσια πρόσωπα που αντιστάθηκαν στην κατοχή της Δυτικής Όχθης και της Γάζας και έγινε υπέρμαχος της λύσης των δύο κρατών ή των δύο εθνικών οντοτήτων με βάση την εθνο-θρησκευτική ταυτότητα.

Πέραν τούτου, ο Οζ υπερασπίστηκε σε πολλές περιπτώσεις τα εγκλήματα πολέμου του Ισραήλ και τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, συμπεριλαμβανομένων της μαζικής ισραηλινής επίθεσης κατά του Λιβάνου το 2006 και της σφαγής της Γάζας το 2008-2009. Μητέρα όλων των εκπλήξεων αποτελεί η υποστήριξή του στην απόφαση του αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ για μεταφορά της αμερικανικής πρεσβείας στην Ιερουσαλήμ, εκφράζοντας την πεποίθησή του ότι “κάθε χώρα στον κόσμο πρέπει να ακολουθήσει το παράδειγμα του Προέδρου Τραμπ και να μεταφέρει στην Ιερουσαλήμ την πρεσβεία της στο Ισραήλ”.

Μπορεί κανείς να πάρει μια ιδέα για την ιδεολογία που διέπει τη γραφή του από τα τρία έργα του, τα οποία γνωρίζω καλά και τα οποία συμβαίνει να είναι τα πιο διάσημα λογοτεχνικά έργα στο Ισραήλ, δηλ. Στη Γη του Ισραήλ, Ο Μιχαέλ μου και Ιστορία Αγάπης και Σκότους.

Σε αυτό που θεωρείται ως τα απομνημονεύματά του, το Ιστορία Αγάπης και Σκότους, υπάρχει μια αλληλεπίδραση μεταξύ λογοτεχνίας και ιδεολογίας με την τελευταία να επικρατεί εις βάρος της αισθητικής. Εξυμνώντας τα κιμπούτζ, παρά το γεγονός ότι έχουν χτιστεί σε κλεμμένη γη που ανήκει σε γηγενείς Παλαιστίνιους, έγινε ενεργά συμμέτοχος και υπερασπιστής της επιθετικής αποικιοκρατικής πολιτικής της χώρας του. Στο έργο του δίνει μια παραποιημένη εικόνα των Παλαιστίνιων, ως περιθωριοποιημένων και παθητικών χαρακτήρων, οι οποίοι ποτέ δεν είναι δραστήριοι. Το λογοτεχνικό έργο του Οζ ήταν πράγματι μια συγχώνευση λογοτεχνίας και ισραηλινής ιδεολογίας.

Ο Οζ, όπως και ο Αβνέρι, ανήκει σε μια ομάδα Ισραηλινών που προσπαθούν να θέσουν τις δικές τους περιοριστικές παραμέτρους για τον παλαιστινιακό αγώνα ή που επιδεικνύουν την υποστήριξή τους για να υπηρετήσουν τους πολιτικούς τους σχεδιασμούς. Στο πλαίσιο αυτό, είναι υψίστης σημασίας να γίνεται η διάκριση μεταξύ των διαφορετικών παραλλαγών μιας τέτοιας στήριξης ή αναγνώρισης.

Ο Οζ απέφευγε εσκεμμένα το πολιτικό πλαίσιο που έθεταν οι παλαιστινιακές πολιτικές δυνάμεις και η κοινωνία των πολιτών, έχοντας ως στρατηγική τον τερματισμό μόνο της στρατιωτικής κατοχής του 1967 στη Δυτική Όχθη και τη Λωρίδα της Γάζας, σε τέτοιο βαθμό ώστε, όταν χρησιμοποίησε τον όρο αποικιοκρατία, περιόρισε την εφαρμογή του όρου στην κατεχόμενη Παλαιστίνη του 1967 και όχι στην ιστορική Παλαιστίνη. Ο κίνδυνος αυτής της διατύπωσης είναι ότι παρακάμπτει το ζήτημα του δικαιώματος στην επιστροφή εκατομμυρίων παλαιστινίων προσφύγων, καθώς και το ζήτημα του νομιμοποιημένου και θεσμοθετημένου και, σήμερα πλέον, συνταγματικού συστήματος ρατσισμού και διακρίσεων εις βάρος των παλαιστινίων πολιτών του Ισραήλ. Επομένως, αγνοεί τα επικυρωμένα από τον ΟΗΕ δικαιώματα της μεγάλης πλειοψηφίας των αυτόχθονων κατοίκων της Παλαιστίνης.

Ο Οζ ήταν η αντανάκλαση κάποιων ισραηλινών προσπαθειών να περιοριστεί το εύρος των βασικών δικαιωμάτων των Παλαιστινίων για ελευθερία, ισότητα και δικαιοσύνη. Αυτή είναι μια γνωστή πρακτική της ισραηλινής “Σιωνιστικής Αριστεράς”, η οποία ορίζει τα παλαιστινιακά δικαιώματα περιορίζοντάς τα σε όσους ζουν στη Δυτική Όχθη και τη Λωρίδα της Γάζας και αγνοώντας τα 7 εκατομμύρια προσφύγων, των οποίων το δικαίωμα στην επιστροφή είναι εγγυημένο βάσει του διεθνούς δικαίου, καθώς και το 1,6 εκατομμύριο παλαιστίνιων πολιτών του Ισραήλ, που γίνονται θύματα της ρατσιστικής πολιτικής του κράτους. Ο Οζ, όπως και άλλοι σοφτ Σιωνιστές, αγωνίστηκε για το “δικαίωμα ύπαρξης” του Ισραήλ, χωρίς να καταργείται το απαρτχάιντ σύστημά του και το εποικιστικό-αποικιοκρατικό καθεστώς, κατά τον ίδιο τρόπο που πολλοί λευκοί φιλελεύθεροι αγωνίστηκαν για να βελτιώσουν τις συνθήκες καταπίεσης των μαύρων Αφρικανών στο καθεστώς απαρτχάϊντ της Νότιας Αφρικής. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο, μαζί με πολλούς άλλους Παλαιστίνιους, αναρωτιόμαστε για την ειλικρίνεια εκείνων των Ισραηλινών που δεν αμφισβητούν ποτέ τον ρατσιστικό χαρακτήρα του Ισραήλ, πόσο μάλλον το μεγάλο έγκλημα που διέπραξε κατά του λαού μας το 1948. Οι Ισραηλινοί στους οποίους υπολογίζουμε είναι εκείνοι που αναγνωρίζουν τα διεθνώς επικυρωμένα δικαιώματά μας, συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος στην επιστροφή. Ο Οζ δεν ήταν ένας από αυτούς. Αντίθετα, ήταν ταγμένος στο σιωνιστικό σχέδιο για την Παλαιστίνη, μέσω της υπεράσπισης της ρατσιστικής λύσης των δύο κρατών και της απεριόριστης υπεράσπισης μιας εβραϊκής πλειοψηφίας στο 78% της ιστορικής Παλαιστίνης.

Δεν είναι περίεργο που ο Εντουαρντ Σαΐντ είχε μια διαφορετική άποψη για τον Οζ. Στο Το τέλος της ειρηνευτικής διαδικασίας: το Όσλο και η συνέχεια έγραφε:

Ο προβλέψιμος Αμος Οζ ζήτησε να αποφασίσουμε μεταξύ ειρήνης και βίας, ωσάν το Ισραήλ να έχει ήδη καθηλώσει στο έδαφος τα αεροσκάφη του, να έχει κλείσει το πυρηνικό εργοστάσιο στη Ντιμόνα, να έχει σταματήσει τους βομβαρδισμούς και την κατάληψη του Νοτίου Λιβάνου (δύο εβδομηντάχρονοι Λιβανέζοι σκοτώθηκαν από ισραηλινά αεροσκάφη την ώρα του βομβαρδισμού της αγοράς: αυτό δεν είναι βία και τρομοκρατία;) και να έχει αποσύρει όλα τα στρατεύματά του έξω από το 97% της Δυτικής Όχθης που ελέγχει μέχρι σήμερα, συν τα στρατιωτικά σημεία ελέγχου που έχει εγκαταστήσει μεταξύ κάθε παλαιστινιακής πόλης.

Αυτά τα λόγια σκεφτόμουν το 2009, όταν τα ισραηλινά F16 και τα ελικόπτερα Απάτσι βομβάρδιζαν τη γειτονιά μου, δολοφονώντας εκατοντάδες γυναίκες και παιδιά. Και φυσικά αναρωτήθηκα: γιατί τα υποστηρίζει αυτά ο Αμος Οζ;

Με το θάνατό του και, πριν από αυτόν, το θάνατο του Αβνέρι, γινόμαστε μάρτυρες του τέλους της βιτρίνας της λεγόμενης ισραηλινής «Αριστεράς».

Χαϊντάρ Εΐντ

Σχετικά με τον Χαϊντάρ Εΐντ

Ο Χαϊντάρ Εΐντ είναι Αναπληρωτής Καθηγητής της Μετααποικιακής και Μεταμοντέρνας Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο αλ-Ακσά της Γάζας. Έχει γράψει εκτενώς για την αραβοϊσραηλινή σύγκρουση σε άρθρα που έχουν δημοσιευτεί στις ιστοσελίδες Znet, Electronic Intifada, Palestine Chronicle και Open Democracy. Έχει δημοσιεύσει άρθρα σχετικά με πολιτιστικές μελέτες και λογοτεχνία σε πολλά περιοδικά, όπως το Nebula, το Journal of American Studies of Turkey, το Cultural Logic, και το Journal of Comparative Literature.

Πηγή: Mondoweiss